Literaturland


Steff Signer

Karbid ond Petrol. Fascht e philosophisches Traktat

2008

«Bruuchsch kenn Wettema zom wesse, woher de Wend chonnt.» Bob Dylan

Mengmool, wenn mim Grossvater Conrad Ezechiel Singer Hitz im Grend ond Brand i de Seel veschpüüert het, ischt er emmigs noch em z Veschper schnurschtracks mit sim Hond lostipplet. Gad i d Wertschaft, ees go suufe. «Vil Ommehocke ged lötzel Geld i d Chochi», het Grossmuetter gsäägt. Geld het er gnueg ghaa als Patron vo de Sägerei Singer & Companie. Da ond sini zaalriiche Ligeschafte, Wälder, Höf ond Hüser hönd em de Öbername ‹Fürscht› iibrocht.

S Geld isch ee Sach. S Glück, Zfredeheit, s Usefönde ond s Chönne, die dunkle Dämone vo de Persönlichkeit fernzhalte, en anderi Sach.

Wenn er of de Himmelberg gschtege isch, zo de Marliis, denn het er im chlinne Rocksäckli e Fochsschwänzli debii ghaa ond alli Zwiigli, wo em im Weg gsee sönd, schnodderbotz weg gseget.

Ond wenn er zo de ‹Lende›-Wertin isch, denn het er meischtens s sube Lismerli aa ghaa. S Sackmesser immer im lengge Hosesack. Mit dem het er mer emool zääget, wien er töt Dischtle uusschtocke ond d Bödeli devoo esse. Grad wie Artischocke.

Dai, won i herchomm, oss em tüüftschte Henderland, oss de Highmatt oben-abe-hönne-lenggs, i dere mengmool scho fascht vewunschene Loftsüüle zwüschet See ond Berg, dai hets en Siech voll Wertschafte gee. Eeni devoo grad scharf öber de Kantonsgrenze. Als junge Bueb bin i öppedie mit chlopfigem Herz zom Grenzschtee ond ha uffgregt ond gischplig s Vaterunser höndeschi i s Fremdland öbere gmöögget. Voll vo Angscht of d Schtroof gwartet, wo aber uusblebe isch. Osser, dass en Bläss wiit weg leeslig mitghüület het, isch es ruhig blebe.

Da isch dai, wo die eene bschöttet, wenn die andere Fiirtig hönd, ond ommkeert. Dai ommenand isch de Näärbode för vertröllti Idee. D Heemet vom Schwindel, wo die eene trömmlig werde loot, de anderne s Hirni vebrennt. Noemool andere de Chalblischtrick för de ewig Weggang zueschpillt ond no noemool anderi effach i Rue loot oder sogär beloont. Dai gets Schwige, Schwelge ond Schmelze. I jedem ischts dinne ond bi jedem drockts s Erseene denoo of die ee oder ander Art sichtbar oder unsichtbar före.

Ond dai isch ebe au d Wertschaft zur Linde gsee, grad nebed de Kapelle. Dai inne hönds mengi Joor lang Forelle oss em Flüssli onne ue, wo Bueberolle üppig wachsit, so richtig chechi Bröcke oss de Zitt vom Kalte Chrieg, bröötlet oder blau werde loo im haisse Wii-Chrütter-Sud.

D Vrene, d Wertin, potz de pätsch de potsch vo de Chochi, wo de Jakob, eren Maa mit ere Backpfiife im Muul schwigend sini Ärbet verrichtet het, i d Wertsschtobe, hin ond her, grad wienen emsigs Biili, mit schwääre, gföllte Platte ond Schössle voll mit feintschtem z Esse, omgarnt ond omrondet vo de verfüerirschte Gröch oss de Alte Welt – s giftig enezwenzgischt Joorhondert no i wiite Ferni – allewill zfrede ond fascht blinket vo Freud. Am allerbeschte ischt aber im schpoote Früeelig de Gitzi-Hackbroote mit de Holderbeerli ond em Erdepfelschtock gsee. Oder im Herbscht de Biersoosse-Alpsaubroote ossem Ofe mit Marronimeel-Nüdeli. Ond wenn si denn i de Nebetschtobe of em Musigrädli (dt. Kurbelplattenspieler) no de Radetzky-Marsch loslaufeloo het, denn het so näbis wiene fiirlichi, eerfürchtigi Schtimmig möge uffchoo. D Schtimmig het sich tröllt grad wie de Wend töt de Wettergüggel of em Cherchturm draije.

Schpöter hönds denn erschtuunlicherwiis sogär em Kantonsschuelleerer Baptischt Schläpfer, wo dai inne allewil Schwartemage off Bärlauchblacke bschtellt het, sini moderne ‹Taulieder› abgschpillt, imene Kassettegräätli inne.

Vetröllt see, Schwindel haa, Hitz im Chopf, Brand i de Seel, Schwige, Schwelge ond Schmelze ischt au alewill e wichtigs Thema im Lebe vo de Singer-Familie gsee. Da scho sit ewig, wie s schint.

S ischt e uusgschprochni Taatsach, dass ali Singers öber Generatione, aagfange bi de junge LaVie vom Ezechiel Steff, denn widerum vom Stefan Ezechiel, denn widerum vom Conrad Ezechiel, denn grad vom Johannes Ezechiel ond denn sicher au vom Hans Conrad, wo im Achzeeäänedrissgi gebore worde isch, immer wide gern een öber de Torscht kippit, reschpektiv kippet hönd, well d Philosophie denn ringer vom Herz weg goot.

Dromm isch de Grossvater Conrad Ezechiel bischpiilswiis nüd oogern i de ‹Lende›. Dai het er sich tuschur vo hönne, öber Schliichweg aagnööcheret, won er denn am Schtammtisch schnell emool giftig worde ischt vom Wiisse. Aagfange ploddere ond söddere, sirache ond uffschniide, regepflotere ond schtriite. D Freirondene ond s energisch Iischriite vo de Wertin het aber d Ress i de Schtimmig alewill möge zemmekitte. Ond denn sönd Dämm maischtens bald emool broche i sim Innere ond chorz vor em trunkene Elend, wenn de Schmerz ond d Schwäärmuet off de Höhepunkt zuegflosse sönd, hönds i de Wertschaft em Soo uffglüütet, er söll de Vater choo go abhole. Da ischt innere Zitt gsee, wo d Söö de Vätere no gfolget ond nüd gsäät hönd: Jo schiisse!

De Soo, de Stefan Ezechiel, het i sebere Zitt en erbere Name als wökli guete Klavierschpiiler ghaa. Het denn ämigs grad mee als maischtens am Grossvate zlieb em liecht veschtimmte Klavier di schönschte Töö möge entlocke. Nüd no Gängigs. Au Neus ond Oogwoonts het er oss de Taschte usezauberet, mit ere jazzige Version vom Buurebüebli d Lüüt demit veblüfft. Mit sinnere schwäär -melancholische Version vom Beresina-Lied, vill Tremolo ond vill Sexte, de Manne Träne oss de Auge flüüsse loo. Liideschafftlich ie ghacket ond Töö regelrecht dör de Ruum flüge loo, d Gäscht verzauberet. So isch es dai i de ‹Lende› zue ond her gange, mengs mermools öberhocket worde, vom z Veschperglöggli bis zo de Früemet. Ond öppe en het am andere Morge nüd denkt, dass sin Dorscht so gross gsee sai, dass sich Klarheit vom Denke in Lärm vomene Biilischtock chönti vewandle.

I de ‹Lende› hönds au e Lädeli ghaa. Dai inne sönd Chernsääpfe ossem Chischtli, Zocker, Meel, Schwefelhölzli, Back-Schick, Hagraffe, Karbid, Petrol, Hanfgrääss, Döcht ond no anders söttigs aabote worde. Ond wenns im Geldseckel nüd gnueg debii ghaa hend, ischts im Büechli bis zom Milchzaaltag uffgschrebe oder gär nüd kauft worde.

Dai inne, im Lädeli, hets en äägets Gschmäckli ghaa. Näbis, wie ‹welki Gröch›. Woorschinli weg de Gschichte ond Gschprööch vo de Lüüt, wo choo sönd, go Kommissione mache, vemischt mit em Karbid ond em Petrol. Voll gsee vo Schicksalsbricht, vo freudige Noochrichte ond oogfreute Truurmeldige, vom Schleesge ond vom Horne.

Ond wenn d Gschichte ond Gschpröch nüd chönd use gräuchlet, use gsunge oder use musiziert werde, denn gets halt ebe welki Gröch. Da wääss me!

Wörs gär nüd wesse wölle, wie s bim Gmendshopme, em Regierigsroot oder gär i de bundesröötliche Büros welke töt! Ond wenns em Sägerai-Bueb Ezechiel Steff Singer emool nüd so guet goot, wenn er mee matt als high isch, vo de Hitz im Grend ond em Brand i de Seel haimgsuecht werd, denn goot er wie de Grossvater go tipple. Dör die ganz huere Loftsüüli döre, bis er e paar Schtond schpööte am See onne die ander, die liechter Loft cha gnüüsse ond seb pschüüsst maischtens. Oder er goot go tibete (mit einer tibetischen Gebetsmühle auf appenzellisch beten). Argwöönisch beaugapflet vo nervöse Ächhörnli ond selbschtvegessene Biili (Bienen). Uffgmunteret vom Vogelgezwitscher im Früelig bis in Herbscht ie. Begleitet Chlag- ond Weeruef vom Hüenervogel ond bhüetet vo de Wolche im Himmel. Denn denkt er ämigs i sinnere Ungeduld, won er versuecht z besänftige: Grääss chamme au nüd züche, dass s schneller töt wachse. Grossmuetter Singer het ämigs gsäät: Wem s Glück wool will, dem chalberet de Holzschlegel i de Ruesstili. «Wem das Glück wohl will, dem wirft noch der Holzprügel im Estrich Junge» (Ruesstili: oberste Diele unter dem Dach).

Denn tröllt er Gebetsmöli dopplet so lang wie en normale Gottesdienscht wör duure, joolt mengsmool luuthals vor sich anne ond wartet off de Frede, freut sich off ene Fläsche Bier. Im ‹Adler›, bim Röösli. D ‹Lende› gets jo nomm.

Ond dai, wo d Chraie im Herbscht Bommnöss of de Bode tätsche lönd ond zuegwandereti Schtädter mit Musig-Schtecker i de Ohre s Chercheglüüt tönd iichlage, dai a de Brochschtell, wo d Gsäng vo geschter ond d Gsäng vo hüt sich vemischid oder neu mönd erfonde werde, dai woont die jung LaVie Singer: äägewillig ääget ond grad au suuchogge schö zom Aaluege.

Wies d LaVie emool mache werd, da mit em Schwelge ond Schmelze ond Schwige, da wääss niemert, da schtoot no i de Schterne gschrebe.

Aber wemme sie ghöört vezelle ond s Lüüchte i erne Auge gsiet, d Hitz för eri villfältige Idee, wo si emigs noo goot, gschpüert, denn wääs me: Alls Grönd förs Blinke vor Freud of alte Militärtäschelampe.

Da isch i de Highmatt! Dai, won i herchomm. Miis Dihee!


Publiziert in: «Ich wäre überall und nirgends». Appenzeller Anthologie. Literarische Texte seit 1900. Herausgegeben von der Ausserrhodischen Kulturstiftung. Schwellbrunn: Appenzeller Verlag, 2016. S. 361–364.

Erstpublikation: Steff Signer: Highmatt. Allerlei schräge Geschichten, Traktate, Seelenprotokolle, Sprüche und Lieder aus dem Hinterland. Zürich: Limmat Verlag, 2008. S. 68–71.